75 jaar VN in 75 Verhalen: Leila Prnjavorac

De Bosnische Leila Prnjavorac (1982) vluchtte in 1993 voor het Bosnisch-Servische leger en kwam in Nederland terecht. Ze is een Haagse Vrijheidsambassadeur voor 75 jaar vrijheid. Haar moeder is haar grote voorbeeld.

Na de dood van de communistische leider Tito in 1980 ontstaat in Joegoslavië een machtsvacuüm, waarbij verschillende leiders een etnisch-nationalistische politiek ontwikkelen. De polarisatie leidt in de jaren negentig tot geweld en een burgeroorlog tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Gedwongen verhuizingen, vervolging en moord bepalen de agenda van de nieuwe politiek, waarbij nationalistische leiders onafhankelijkheid en uitbreiding van grondgebied bevechten.

Begin 1992 vallen Servische strijdkrachten Bosnië Herzegovina, het gebied rond de Joegoslavische hoofdstad Sarajevo, binnen. Bij onderlinge gevechten worden vooral de Bosnische moslims het slachtoffer van systematisch geweld, en zelfs genocide.

Tijdens de burgeroorlog richt de VN-Veiligheidsraad begin 1992 de UNPROFOR-vredesmacht op. De Verenigde Naties wijzen een aantal gebieden aan als veilige zones voor de burgerbevolking en vluchtelingen. Eén hiervan is de enclave rond Srebrenica. De Nederlandse eenheid Dutchbat, die is aangewezen om de enclave te beschermen, kan niet voorkomen dat in 1995 een genocide plaats vindt op ruim 8000 Bosniaks.

In 2017 wordt de Bosnisch-Servische legerleider Ratko Mladić door het Joegoslavië-tribunaal schuldig bevonden aan genocide en misdaden tegen de menselijkheid. Hij wordt veroordeeld tot levenslang voor de misdaden die hij pleegde in Bosnië en Herzegovina. Het VN-tribunaal berecht tussen 1993 en 2017 meer dan 160 oorlogsmisdadigers van alle betrokken partijen.

“Ik heb geleerd hoe belangrijk het is om voor anderen op te komen”

“Ik ben 9 jaar als mijn stad Doboj wordt bezet door de Serviërs. Van de ene op de andere dag zijn onze buren en goede vrienden onze vijanden geworden. Na een paar weken van bombardementen komen we voor het eerst weer uit de schuilkelders. Mijn moeder is stylish gekleed zoals altijd, ze draagt een nette broek en een parelketting. Als ik haar zie lopen met een kruiwagen moet ik lachen; dat past helemaal niet bij haar. ‘Wacht maar’, zegt ze. Samen met mijn neef haalt ze voorraden eten uit de patisserie van mijn oom en tante die zijn vertrokken en haar de sleutel hebben gegeven. De hele oorlog hebben wij geen honger en de hele gemeenschap ook niet. Mijn moeder brengt het eten rond naar gezinnen die het nodig hebben.

Het is anderhalf jaar later, onze stad wordt ‘gezuiverd’, alle Bosniërs moeten weg. Wij gaan mee met het laatste konvooi. We mogen geen foto’s meenemen, maar ik verstop een stapel familiefoto’s en één kinderfoto van mezelf in mijn rugzak. Op het schoolplein worden we gefouilleerd, maar ze vinden mijn foto niet. Als we in Belgrado aankomen, is het een andere wereld. Hier zitten de mensen gewoon op terrasjes. Ik weet niet wat ik zie. We duiken onder bij de Servische Nicola, de beste vriend van mijn vader. Zo zitten we in het hol van de leeuw, ik mag op straat niet mijn eigen naam zeggen.

“Mijn moeder liet me zien hoe belangrijk het is om in actie te komen en anderen te helpen, precies waar de VN ook voor staat”

Deze Serviërs hebben ons in de oorlog geholpen, dat heeft me geleerd om altijd naar mensen te kijken en niet naar groepen. Mijn moeder liet me zien hoe belangrijk het is om in actie te komen en anderen te helpen, precies waar de VN ook voor staat. Door samen te delen, kun je overleven. Ook moet je hulp leren aanvaarden op het moment dat jij het nodig hebt.”

De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.