75 jaar VN in 75 Verhalen: Eran Nagan

Op 24 mei 2018 stemde de VN-Veiligheidsraad unaniem voor de resolutie die uithongeren als oorlogstactiek veroordeelt. De Nederlandse diplomaat Eran Nagan (1976) was als initiatiefnemer van dichtbij betrokken bij alle onderhandelingen.

“Het mooiste om te zien is dat de resolutie direct effect heeft voor de mensen in het veld”

In 2018 neemt de VN-Veiligheidsraad een resolutie aan waarbij uithongering erkend wordt als oorlogsmisdrijf. Het inzetten van honger als tactiek in oorlogsvoering wordt al beschreven in bronnen uit de klassieke oudheid. Voor Stalin, Pol Pot en Mao was honger een beproefde methode om de burgerbevolking op de knieën te krijgen. Ook in meer recente oorlogen wordt het uithongeren van de burgerbevolking op grote schaal ingezet, zoals in Jemen, Syrië en Zuid-Sudan.

De geschiedenis van de Sovjet-Unie en van China verklaart maar deels waarom Rusland en China de VN-resolutie aanvankelijk niet willen steunen. Hun loyaliteit aan regimes die zich nu schuldig maken aan deze praktijk vormt ook een belangrijke drijfveer. In de 21e eeuw is het aantal mensen dat honger lijdt vanwege een gewapend conflict hoger dan ooit: bijna een half miljard mensen lijdt chronisch honger vanwege moedwillig veroorzaakte voedselschaarste en het dwarsbomen van voedselhulpverlening.

De VN-resolutie maakt het mogelijk dat regimes ter verantwoording worden geroepen bij het schenden van de afspraken, en in het uiterste geval kan de VN nu sancties opleggen wanneer burgers de toegang tot voedsel wordt ontzegd. De resolutie maakt het bovendien mogelijk dat VN-missies ingezet worden om burgers veilige toegang tot voedsel te geven.

“Dat het is gelukt, heeft ook met persoonlijkheden te maken.”

“Het proces heeft een lange aanloop gehad. We hebben seminars georganiseerd in New York, Genève en Rome, waar we spraken met humanitaire hulpverleners, diplomaten, juristen, ngo’s. Het Nederlandse poldermodel zit in ons DNA. De eerste versie van de resolutie heb ik met elk lid van de Veiligheidsraad afzonderlijk besproken. Er zijn heel wat kopjes koffie doorheen gegaan in de lounge van de Verenigde Naties in New York.

Rusland en China vonden het geen onderwerp voor de Veiligheidsraad. Voor andere landen lag het thema gevoelig omdat ze in eigen land hongersnood hadden gehad en niet zelf op de agenda van de Veiligheidsraad wilden komen te staan. Wij bleven rustig uitleggen dat er steeds meer oorlogen zijn waar honger als wapen wordt ingezet. Ons doel was de allerkwetsbaarsten een plek geven op de agenda van de Veiligheidsraad. Niet al onze wensen zijn in de resolutie terechtgekomen, maar de kern is intact.

“Je moet altijd je kalmte bewaren, goed blijven luisteren en flexibiliteit tonen”

Het was tot op het laatst heel spannend of Rusland zou instemmen. Dat dat is gelukt, heeft ook met persoonlijkheden te maken. Mijn Russische collega was zeer coöperatief en benaderbaar, binnen zijn marges keek hij naar waar we elkaar konden vinden.

Na afloop kreeg ik zelfs een compliment voor onze open manier van communiceren. Je moet altijd je kalmte bewaren, goed blijven luisteren en flexibiliteit tonen. Bij deze onderhandelingen komt van alles kijken: tactiek, een beetje theater en soms wat bluf.

Het mooiste van dit Nederlandse succes is om te zien dat de resolutie direct effect heeft voor de mensen in het veld. De humanitaire hulporganisaties die voedsel uitdelen, gebruiken nu de resolutie om toegang te krijgen tot bepaalde gebieden. Als doelbewust de toegang wordt geblokkeerd en mensen worden uitgehongerd dan kunnen ze dat rapporteren aan de Veiligheidsraad, die daar vervolgens iets mee moet doen.”

De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.