75 jaar VN in 75 Verhalen: Patrick Cammaert

Patrick Cammaert (1950), generaal-majoor der Mariniers buiten dienst, was betrokken bij VN-missies in onder andere Cambodja, Congo, Ethiopië, Eritrea en Bosnië-Herzegovina. In Jemen leidde hij eind 2018 de VN-missie die het staakt-het-vuren moest vormgeven.

Jemen heeft een lange geschiedenis van geweld, maar na het samenvoegen van Noord- en Zuid-Jemen in 1990 breekt er een burgeroorlog uit. Het geweld wordt gedomineerd door de opstand van de Houthi’s tegen het centrale gezag. Dit leidt, in het kielzog van de Arabische Lente, in 2014 tot het aftreden van president Saleh.

Door een resolutie van de VN-Veiligheidsraad die de nieuwe president Hadi legitimeert, krijgt buurland Saoedi-Arabië goedkeuring voor een militaire interventie. Saoedi-Arabië vreest bovendien voor economische schade en democratische ontwikkelingen in eigen land. De Saoedische bombardementen treffen de burgerbevolking zwaar. Extremistische organisaties profiteren van de chaos.

Tegelijkertijd zet de VN humanitaire hulp op en stelt vredesonderhandelingen voor. Verschillende onderhandelingspogingen op neutraal terrein leiden niet tot de gewenste vrede. De vredesonderhandelingen van 2018 worden gezien als een doorbraak, maar de VN is niet in staat gebleken de afspraken te handhaven.

“Wat zich in Jemen voltrekt is rampzalig”

Inmiddels is het conflict uitgegroeid tot een onoverzichtelijke burgeroorlog waar verschillende landen zich militair mee bemoeien om economische, politieke of territoriale redenen. De infrastructuur is verwoest en de voedselschaarste is enorm. Omdat het land een buitengewoon grillige oorlogsvoering kent, is hulp of verslaglegging moeilijk te organiseren. Zo blijft het conflict lang buiten het gezichtsveld van de wereld.

De Verenigde Naties noemt de oorlog in Jemen de grootste humanitaire crisis van deze tijd.

Cammaert start zijn missie in Hodeida, een havenstad in Jemen die in handen is van de Houthi-rebellen. “Om de regeringsdelegatie vanuit de stad Aden daarheen te krijgen, moest deze door de frontlinie reizen”, vertelt hij. “Dat was gevaarlijk; overal lagen sluipschutters op de loer. Er hoeft maar één qat-kauwende jongen door te slaan of de vlam slaat in de pan.” De regeringsdelegatie laat weten alleen te komen als Cammaert hen met een gepantserd VN-voertuig komt halen. Dat gaat tegen de VN-regels in, maar hij besluit het toch te doen. Het heeft resultaat en er volgen meerdere gesprekken. Maar als de regering eist dat de Houthi’s op hun beurt naar het regeringshoofdkwartier in Aden komen, weigeren zij dat. “Op hun hoofd stond een premie van vier miljoen dollar, ze durfden het niet aan.” De onderhandelingen lopen vast.

“Er hoeft maar één qat-kauwende jongen door te slaan of de vlam slaat in de pan”

“Wat zich in Jemen voltrekt is rampzalig”, vertelt Cammaert. “Middenin de frontlinie ligt een pakhuis met 51.000 ton voedsel, terwijl de bevolking sterft van de honger.” Als hij een ziekenhuis in Hodeida bezoekt, ziet hij de gevolgen. “Het beeld van een gesluierde vrouw met een uitgehongerd kind op de arm en haar radeloze ogen laat mij nooit meer los”.

Het bezoek stimuleert Cammaert een list te verzinnen om het gesprek vlot te trekken. “Er lag een klein bevoorradingsschip in de Rode Zee. We kregen het voor elkaar dat beide partijen daar, op neutraal terrein, samenkwamen. Het ging er verhit aan toe, maar we zetten grote stappen.”

“Hoe vaak het ook misgaat, we moeten het blijven proberen en niet wegkijken. Zolang ik denk dat ik nog een verschil kan maken, zal ik blijven gaan.”

De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.