75 jaar VN in 75 Verhalen: Alexis Demirdijan
Alexis Demirdijan (1976) is werkzaam in Den Haag als advocaat voor het International Criminal Court (ICC) en werkte daarvoor bij het Joegoslaviëtribunaal (ICTY). Hoewel alle verhoren tot in detail worden voorbereid, zijn er altijd verhalen die hem onverwacht weten te raken.
“Alle verhalen moeten verteld worden, zodat misdaden nooit ontkend kunnen worden.”
Al ruim vijftig jaar werd er in VN-verband naar gestreefd om een internationaal strafhof tot stand te brengen, maar verdeeldheid tussen de VN-lidstaten bemoeilijkte dit. De laatste decennia zijn er wel incidentele tribunalen opgezet om oorlogsmisdaden aan de kaak te stellen.
Deze tribunalen hebben de instelling van een permanent hof in een stroomversnelling gebracht. In 1998 rondt een speciale VN-commissie de concepttekst voor de statuten van het Internationaal Strafhof af (het Statuut van Rome). Nadat in 2002 het vereiste aantal van zestig ratificaties is gehaald, kan het Internationaal Strafhof (ICC) van start gaan in Den Haag. Het ICC is een permanent hof, dat zich richt op het bestraffen van mensen die misdaden van de ergste soort hebben begaan zoals genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, en van wie het thuisland deze misdaden niet kan of wil bestraffen. Sinds zijn bestaan zijn 28 zaken verschenen voor het hof.
In 2020 ontstaat een diplomatieke rel wanneer de aanklager van het ICC aankondigt oorlogsmisdaden in Afghanistan te onderzoeken. Niet alleen de Taliban, maar ook Amerikaanse soldaten liggen onder de loep. De VS is geen partij in het Statuut van Rome en dreigt met sancties.
“Wie veroordeel je? Die moordenaar van toen, of de vader van nu?”
“Ik assisteerde een gedaagde bij de voorbereiding van een getuigenis voor het tribunaal. Als achttienjarige had hij enthousiast meegedaan aan een massamoord in voormalig Joegoslavië. Toen hij voor moest komen, was hij halverwege de dertig en getrouwd. Hij sprak zacht en straalde kalmte uit. Aan het eind van de tweede procesdag vroeg hij me of ik een cadeautje wilde kopen voor zijn zoontje. Voor mijn ogen zag ik die gewetenloze moordenaar uit de verhalen veranderen in een liefhebbende vader. Mensen doen in oorlogen de vreselijkste dingen, maar kunnen later van mening veranderen. Wie veroordeel je? Die moordenaar van toen, of de vader van nu?”
Alexis Demirdijan is geboren in Libanon in een Armeense familie die na de genocide aan het begin van de twintigste eeuw uit Turkije verdreven werd. Toen er ook oorlog uitbrak in Libanon, vertrok zijn familie opnieuw om via Frankrijk en Marokko in Canada terecht te komen. Daar groeide hij op en rondde hij zijn opleiding af. Alexis denkt dat zijn achtergrond geen rol speelt in zijn werk voor het ICC. “Daar ben ik altijd onpartijdig en onafhankelijk.”
“Dankzij die persoonlijke verhalen realiseer ik me dat mijn werk in de eerste plaats over mensen gaat”
Ondanks zijn professionele houding wordt hij soms onverwacht geraakt. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het verhaal van een overlevende van een massamoord in Vukovar. “Hij vertelde in de rechtszaal heel feitelijk hoe hij uit de vrachtwagen was gesprongen, zich in een kuil verstopte en zo aan de dood was ontsnapt. Hij vertelde het zonder drama, zonder beschuldigingen, zonder aanklacht. Iedereen was onder de indruk van hem. Als hij bitter was geweest, of kwaad, dan hadden we dat begrepen, maar hij was dat overstegen.”
Door deze verhalen blijft Alexis Demirdijan zich realiseren dat zijn werk in de eerste plaats over mensen gaat. “Mijn belangrijkste drijfveer om dit werk te doen is dat alle verhalen gehoord kunnen worden. Alleen dan kunnen we ervoor zorgen dat misdaden nooit ontkend kunnen worden, en daders ter verantwoording worden geroepen.”
Er is slechts één plek op aarde waar bijna alle landen van de wereld met elkaar aan tafel zitten: de Verenigde Naties. De VN richt zich op kwesties die de grenzen van landen overstijgen of zelfs de hele wereld aangaan, zoals vrede en veiligheid, klimaatverandering, onderwijs, gezondheid, cultureel erfgoed, economische ontwikkeling, en meer. Voor velen lijkt het werk van de VN erg abstract, maar door in gesprek te gaan met reddingswerkers, vredeshandhavers, hulpverleners, diplomaten, ooggetuigen, soldaten, en anderen die betrokken zijn bij de VN, wordt duidelijk hoe belangrijk het werk van deze organisatie is. Dit is precies wat het Humanity House heeft gedaan. Helaas heeft deze organisatie zijn deuren moeten sluiten, maar Just Peace en Museon-Omniversum hebben de handen ineengeslagen om hun verhalen te bewaren. Je kunt deze verhalen nu vinden op de website van Just Peace, en een deel ervan is ook opgenomen in een tentoonstelling over de VN in Museon-Omniversum.
De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.
